Op zoek naar ons thuis
Jezus moest, zodra hij geboren was, meteen op de vlucht slaan en een vluchteling zijn, een wegloper zonder thuis. Toen hij opgroeide en een jonge man werd, was het niet anders; hij was nog steeds een zwerver zonder een echt thuis om naar terug te keren. In een van zijn toespraken protesteerde hij dat zelfs de vogels hun nest hebben om naar terug te keren of de konijnen en eekhoorns hun holen hebben; maar de Mensenzoon heeft geen plaats om zijn hoofd te leggen, geen plaats om thuis te noemen.
Siddhartha, als volwassene, bevond zich in een vergelijkbare situatie. Hij was geboren in een koninklijke familie die rijk en bevoorrecht was. Hij kon alles krijgen wat hij wenste. Hij had een mooie vrouw en een goede zoon. Hij had een mooie toekomst voor zich; voorbestemd om koning en heerser van een groot rijk te worden. Maar toch, zelfs met dit alles, voelde hij zich niet op zijn gemak. Hij voelde zich niet thuis. Hij was niet in vrede. Daarom besloot hij op een dag zijn familie te verlaten, op zoek naar zijn ware thuis, op zoek naar innerlijke vrede.
Zowel Jezus als Siddhartha waren op zoek naar hun ware thuis. Zij wilden een warme plek vinden waar zij niets meer hoefden te zoeken en waar zij zich werkelijk thuis en in vrede zouden voelen. Nederlanders hebben een gezegde, "Oost, west, thuis best", dat uitdrukking geeft aan het gevoel dat er niets is als thuiskomen na een afwezigheid. Toch voelen sommigen van ons zich niet thuis, hebben niet het gevoel dat we een thuis hebben om naar terug te keren, zelfs niet in onze eigen familie. Dat komt omdat er in onze gezinnen niet genoeg warmte is, niet genoeg liefde, gemak, vrede of geluk.
Sommigen van ons hebben een thuisland, wonen in het land waar we geboren zijn, maar toch willen we ontsnappen en ergens anders heen gaan. We hebben het gevoel dat we geen vaderland hebben. Sommige Joodse mensen hebben het gevoel dat zij nog steeds geen vaderland hebben. Zij hebben duizenden jaren gezworven en gezocht naar een vaderland - naar een plaats, een stuk land om thuis te noemen. Tot op de dag van vandaag hebben ze hun vaderland nog niet gevonden. En wij - Nederlanders, Fransen, Amerikanen, Britten en Vietnamezen - wij hebben allemaal een land dat wij ons vaderland noemen, maar toch voelen wij ons niet tevreden en sommigen van ons willen weggaan. Dat komt omdat we in ons hart ons ware thuis nog niet hebben gevonden. Zelfs als we dit seizoen een kerstboom kopen om ons huis te versieren, betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat we ons ware thuis hebben gevonden of dat we ons op ons gemak voelen in ons thuisland. Om ons ware thuis te zijn, moet er liefde, warmte en vervulling zijn.
Ons ware thuis
Uiteindelijk vond Jezus zijn ware thuis in zijn hart. Hij vond het licht in zijn hart. Hij leerde zijn discipelen dat ook zij hun eigen licht hebben en hij leerde hen dat licht naar buiten te brengen zodat anderen het kunnen zien. Siddhartha leerde dat iemands ware thuis gevonden kan worden in het huidige moment. Hij ontwikkelde oefeningen voor zijn discipelen, zodat ook zij hun ware thuis konden vinden. Hij leerde dat we allemaal een eiland in ons hebben dat veilig en geborgen is. Als we weten hoe we naar dit eiland kunnen terugkeren, kunnen we in contact komen met onze voorouders in onze familie en onze spirituele voorouders, met de wonderen van het leven, en met ons eigen zelf. Op het eiland van ons ware zelf, kunnen we vrede en vervulling vinden.
Siddhartha vond zijn ware thuis en wilde dat iedereen in staat zou zijn om zijn ware thuis te vinden. Toen de Boeddha in zijn 80e jaar was en wist dat hij spoedig uit dit leven zou treden, voelde hij veel medelijden met zijn discipelen en vrienden omdat hij zag dat velen van hen hun ware thuis niet hadden gevonden. Hij wist dat wanneer de tijd kwam dat hun leraar zou heengaan, zij zich in de steek gelaten en verloren zouden voelen. In die tijd beoefende hij de Regenretraite en verbleef hij buiten de stad Vaishali, ten noorden van de Ganges. Hij werd erg ziek tijdens dat seizoen. De verzorger van de Boeddha, de eerwaarde Ananda, dacht dat zijn leraar spoedig zou heengaan, dus ging hij achter enkele bomen het bos in om te huilen. Maar de Boeddha gebruikte zijn concentratievermogen om de voortgang van zijn ziekte te vertragen en de kracht te vinden om nog een paar weken te leven, zodat hij naar zijn thuisland Kapilavastu kon terugkeren en vredig kon heengaan.
Het eiland binnenin
Aan het einde van dat regenseizoen ging de Boeddha naar de stad Vaishali om zijn discipelen te bezoeken, de monniken en nonnen en de lekenvrienden in de Sangha. Overal waar hij op bezoek was, hield hij een korte toespraak van ongeveer 5-7 minuten - een mini dharmalezing. Deze mini-talks gingen meestal over het onderwerp 'ware thuis'. Hij voelde dat er na zijn heengaan veel discipelen zouden zijn die zich verloren zouden voelen. De Boeddha onderwees hen dat zij allen een toevluchtsoord hadden om naar terug te keren en dat zij alleen daar toevlucht moesten nemen.
Ook wij moeten terugkeren en onze toevlucht nemen tot die veilige plaats en niet onze tot een andere persoon of een ander ding. Dat toevluchtsoord is het 'Eiland in jezelf'; het is de Dharma, en daar kan je vrede en bescherming vinden; je kan er onze voorouders en onze wortels vinden. Dit is ons ware thuis - ons innerlijke eiland waar het licht van de ware Dharma is. Als je daar terugkeert, vind je licht, vrede en veiligheid, en ben je beschermd tegen de duisternis. Het 'Eiland in jezelf' is een veilig toevluchtsoord tegen de woelige golven die ons anders kunnen wegvagen. Je toevlucht nemen tot dit eiland in jezelf is een heel belangrijke oefening.
We hebben een lied in Plum Village getiteld, 'Een eiland voor jezelf zijn'. Dit lied gaat over de oefening van het toevlucht nemen tot jezelf. Als we nog steeds het gevoel hebben dat we ons ware thuis niet hebben gevonden, dat we geen plaats hebben om thuis te noemen, dat we niet echt thuis zijn gekomen, dat we nog steeds op zoek willen naar een thuisland, of dat we ons nog steeds eenzaam en verloren voelen; dan is deze oefening iets voor ons. Dit lied kan ons eraan herinneren om terug te keren en onze toevlucht te nemen tot het eiland in onszelf.
Ons toevluchtsoord in de beoefening
Rond de 4e of 5e eeuw, toen deze minilezingen in het Chinees werden vertaald, vertaalden de monniken het 'Eiland in jezelf' als 'tự châu' (tự is zelf en châu is eiland). "Geliefde monniken, beoefen het eiland in jezelf te zijn, wetend hoe je toevlucht kunt nemen tot jezelf." Dat waren de woorden die de Boeddha uitsprak slechts één maand voordat hij overleed. Als we onszelf beschouwen als zielsverwanten van de Boeddha, als echte leerlingen van de Boeddha, moeten we zijn advies opvolgen en niet op zoek gaan naar ons thuisland, ons ware thuis, in tijd en ruimte. We moeten dit ware thuis in onszelf zoeken, in ons eigen hart; daar is alles waarnaar we op zoek zijn. Daar kunnen we onze voorouders aanraken, van bloed en geest, en onze wortels, ons erfgoed. Daar kunnen we vrede en stabiliteit vinden. Daar kunnen we het licht van wijsheid vinden. Laten wij onze toevlucht zoeken op ons eigen eiland - op het eiland van de Dharma. We nemen geen toevlucht tot enig ander persoon of ding, zelfs niet tot Thầy.
De liefde van de Boeddha is immens. Hij wist dat er veel leerlingen zouden zijn die zich verloren zouden voelen nadat hij was heengegaan, dus herinnerde hij hen eraan dat zijn lichaam niet iets blijvends en eeuwigs was. Hij leerde hen dat datgene wat voor hen het meest waardig was om toevlucht toe te nemen, hun eigen eiland van zelf was. Wij weten dat het er altijd voor ons is. We hoeven niet het vliegtuig of de bus of de trein te nemen om daar te komen, maar met onze aandachtige ademhaling en aandachtige stappen, kunnen we er meteen zijn. Ons eiland van binnen is ons ware toevluchtsoord. Het is onze beoefening van de Dharma.
Als je deze kerst een kerstboom koopt en mee naar huis neemt om te versieren, bedenk dan dat je 'Ware Thuis' niet buiten jezelf te vinden is, maar dat het zich in je eigen hart bevindt. We hoeven niets mee naar huis te nemen om ons vervuld te voelen. We hebben alles wat we nodig hebben in ons hart. We hoeven niet vele jaren te oefenen of ver te reizen om bij ons ware thuis te komen. Als we weten hoe we de energie van mindfulness en concentratie kunnen opwekken, dan komen we met elke ademhaling, met elke stap, aan bij ons ware thuis. Ons ware thuis is niet een plaats ver van ons verwijderd in ruimte en tijd. Het is niet iets dat we kunnen kopen. Ons ware thuis is aanwezig in het hier en nu; als we maar weten hoe we er naar terug moeten keren en er werkelijk aanwezig bij kunnen zijn.
Thuis in het huidige moment
Onlangs was Thầy aan het nadenken over de boodschap die hij aan zijn vrienden en studenten in het buitenland zou kunnen sturen zodat ze kunnen oefenen, zodat ze kunnen worden zoals Jezus of zoals de Boeddha. Thầy schreef toen deze kalligrafie: "Er is geen weg naar huis, Thuis is de Weg."
Het middel en het doel zijn geen twee afzonderlijke dingen. Er is geen manier om naar huis terug te keren. Ons huis is de weg. Als we eenmaal een stap op dat pad naar huis zetten, zijn we op dat moment thuis. Dit is waar voor de praktijk van Plum Village. Er is geen weg naar geluk, Geluk is de weg. Onlangs deelde Thầy in zijn Dharmatalk ook: Er is geen weg naar Nirvana, Nirvana is de weg. Elke ademhaling en elke stap heeft het vermogen om ons terug te brengen naar ons ware thuis, precies in het hier en nu. Dit is de fundamentele beoefening van Plum Village. Dit is de boodschap die Thầy naar zijn vrienden en studenten wil sturen tijdens deze Kerstperiode. Als je een feestwens wilt sturen naar je vrienden en geliefden, kun je deze boodschap ook sturen. Als je het werkelijk kunt beoefenen, dan zal het versturen ervan een diepe betekenis hebben; maar als je het niet beoefent, dan zal de boodschap weinig inhoud hebben.
Laten we allemaal genieten van onze beoefening van thuiskomen deze feestdagen. Laten we werkelijk thuis zijn in onszelf, en zo een thuis worden voor onze geliefden en al onze vrienden.
Met vertrouwen en liefde,
Thầy
Overgenomen van The Mindfulness Bell - Archief 2012. Vertaald door webteam Leven in Aandacht, 21 dec 2021